Nos primeiros de Agosto temos unha romaría moi coñecida na redonda de Bergantiños. Esta vez é na parroquia de Cesullas, concello de Cabana de Bergantiños.
Nunca paraxe con carballos, vidueiros, fonte ecapela, alí honran a San Fiz (ou San Fins), martir, executado en Xirona, a comezos do S. IV. E nesta catedral os seus restos mortais.
En Catalunya este santo é
moi venerado, e aparece o seu nome Feliz,tanto na onomástica persoal,coma na toponimia. Esto amosa a popularidade de San Fins do castro.
Este santo foi cantado nos versos dun acreditado poeta, Prudencio, nado en Calahorra pero sempre citado como de Zaragoza.
Prudencio fixo moi famoso a San Fins, como tamén no seculo IV no que el viviu, fixo popular a Santa Baia de Mérida.
Mais importante para nós é saber que en San Fins de Solivio vivía aquel ermitan Pelaio que axudou a descubrir, á comezos do século IX, o Corpo de Santiago en Compostela.
Velaí a San Fins venerado, desde tempos moi antigos, na nosa diocese.
En dereito mesmo de Compostela, cara occidente, temos San Fins de Brión, que tamén empeza Agosto coa festa patronal. Desde as Torres de Altamira,en Briós, vense as de Compostela.
O Conde de Altamira chegou a dominar no século XV un amplo territorio na Costa Morte, no que tiña os castelos de Vimianzo, Ferreira,Mens, e mesmo parte da Vila de Malpica.E bastantes parroquias de por aquí foron patronato do devandito Conde.Mesmo a parroquia de San Estevo de Cesullas foi presentación do Conde de Altamira.
A pregunta é:¿Sería tal persoeiro o que promovería en Cesullas o culto a San Fins?.Velaí unha hipótesis que poden estuar os expertos.
Ben quixéramos que a romaría de San Fins do Castro fose un modelo, un prototipo de romería enxebre, clásica, tal como a quixo D.Saturnino Cuiñas Lois, o benemérito párroco folclorista, tan homenajeado e recordado en San Fins do Castro
